اولین گزارش از لکه برگی پده در اثر قارچ alternaria alternata در ایران

پده (populus euphratica oliv.) به عنوان یکی از درختان بومی خاورمیانه، بخش مهمی از پوشش درختی مناطق بیابانی استان خوزستان را تشکیل می­دهد. در پاییز سال 1391 علائم لکه­برگی و سوختگی برگ در درختان پده حاشیه رودخانه کارون در بالادست شهر اهواز (شهرهای ویس و ملاثانی) دیده شد. لکه­ها به رنگ قهوه­ای تیره تا سیاه، گرد و یا بیضی شکل و بدون محدودیت به رگبرگ­ها در هر دو روی برگ دیده شد(شکل 1). در برگ­هایی که تعداد زیادی لکه تولید شده بود علائم سوختگی مشاهده و در ادامه باعث ریزش برگ­ها می­شد. بعد از ضدعفونی سطحی به­ وسیله هیپوکلریت سدیم 1%، قطعاتی از برگ­های حاوی لکه­ها بریده و روی محیط کشت سیب­زمینی دکستروز آگار (pda) کشت داده شد. بعد از 48 ساعت، مسیلیوم سفید رنگ قارچ اطراف قطعات گیاهی را فرا گرفت و با گذشت زمان، توده اسپورهای قهوه­ای تیره روی مسیلیوم نمایان شد.از محیط­های کشت سیب­زمینی دکستروز آگار (pda) و دیکلران - رزبنگال - عصاره مخمر- سوکروز- آگار (dryes) به منظور مطالعه رنگ استاندارد پرگنه قارچ استفاده شد. همچنین سرعت رشد پرگنه قارچ در مدت سه روز و رنگ پرگنه بعد از هفت روز، هم در سطح رویی و هم در سطح پشتی تشتک پتری ارزیابی شد (andersen and thrane 1996). قارچ جدا شده از برگ­های پده دارای پرگنه­ای به رنگ قهوه­ای تا زیتونی در روی محیط کشت و دیکتیوسپورهای قهوه­ای کمرنگ تا زیتونی کمرنگ با ابعاد 35-18 و 18-10 میکرومتر با کنیدیوفورهای کوتاه، دیواره­دار، قهوه­ای تا سبز، منشعب یا غیر منشعب و به طول 5/5 (5/2 تا 5/7) میکرومتر بودند. کنیدیوم­های قارچ انفرادی و یا در زنجیره­های دو تا سه تایی مشـاهده شده و بـه شـکل تخم­مرغی تا بیضی کشیده  با دو تا چهار دیواره عرضی و یک تا دو دیواره طولی، بدون نوک (beak) و با سطح صاف بودند. رشد قارچ در روی محیط pda در دمای 25 درجه سلسیوس سریع بوده و در سه روز به 35 میلی­متر رسید. بر اساس ویژگی های ریخت­شناسی و خصوصیات پرگنه، قارچ جداسازی شده alternaria alternata تشخیص داده شد (lawrence et al 2013). آزمون بیماری­زایی قارچ روی برگ­های جوان پده انجام گرفت. سوسپانسون اسپورهای a. alternata با غلظت 105×1 اسپور در میلی­لیتر در آب مقطر استریل تهیه شد. برگ­های پده بلافاصله بعد از جدا شدن از درخت به همراه دمبرگ در درون تشتک­های پتری 12 سانتی­متری استریل قرار داده شده و برای حفظ حیات آنها، انتهای دمبرگ­ها درون توده­ای از پنبه استریل که توسط آب مقطر استریل اشباع شده بود قرار داده شد. قطرات سوسپانسیون اسپور a. alternata به میزان µl 15 در نقاط مختلف سطح برگ­ها قرارداده شد. تشتک­های پتری در دمای 2±25 درجه سلسیوس و دوره نوری 8/16 نگهداری شدند(شکل 2a). بعد از گذشت هفت روز از مایه­زنی برگ­ها، علائم لکه­برگی، شبیه به علائم ایجاد شده در طبیعت در نقاط تلقیح شده برگ­ها دیده شد (شکل 2b). قارچ a. alternata از برگ­های مایـه­زنی شده دوباره  جداسـازی و خالص­سـازی شد. به منـظور ارزیـابـی     شکل 1. علائم بیماری لکه­برگی پده ناشی از قارچ alternaria alternata fig. 1. symptoms of the leaf spot disease caused by alternaria alternata on poplar leaves           شکل 2. آزمون بیماری­زایی قارچ alternaria alternata روی برگ پده. تلقیح برگ توسط سوسپانسیون اسپور a. alternata (a) و علائم بیماری هفت روز بعد از مایه­زنی (b) fig. 2. pathogenicity test of alternaria alternata on poplar leaf. inoculation of the poplar leaf by the spore suspension of a. alternata (a). leaf spot symptoms on the leaf, seven days after inoculation (b).         توانایی تولید توکسین­های قارچی، کشت مایع a. alternata در محیط کشت عصاره مخمر- دکستروز تهیه شده و عصاره کشت (culture filtrate) آن توسط میکروفیلتر 22/0 μm تهیه شد. آزمون بیماری­زایی عصاره کشت قارچ روی برگ­های سالم پده به روش اشاره شده در بالا انجام پذیرفت. علائم لکه­برگی بعد از گذشت پنج روز در برگ­های مایه­زنی شده دیده شده و تولید توکسین قارچی توسط جدایه a. alternataثابت شد. با توجه به خصوصیات ریخت­شناسی و بیماری­زایی سوسپانسیون اسپور و عصاره کشت قارچ، عامل بیماری لکه­برگی در درختان پده حاشیه رودخانه کارون قارچ a. alternata معرفی می­شود. بر اساس منابع موجود، این اولین گزارش از بیماری­زایی a. alternata در درخت پده در ایران است.